Trẻ bị táo bón nguyên nhân là gì? Điều trị thế nào?

Táo bón là gì?

Táo bón là tình trạng trẻ đi tiêu ít hơn 3 lần/tuần hoặc gặp khó khăn, đau đớn trong quá trình đi tiêu, gây cảm giác căng thẳng cho cả trẻ và gia đình. Một số trường hợp táo bón không do bệnh lý hay nguyên nhân cụ thể nào khác, được gọi là táo bón vô căn. Vì vậy, bố mẹ cần sớm nhận biết và điều trị để ngăn chặn táo bón trở thành tình trạng mãn tính.

Theo tiêu chuẩn của NICE (National Institute for Health and Care Excellence) năm 2010, táo bón được xác định khi có ít nhất 2 trong số các dấu hiệu sau:

• Đi tiêu ít hơn 3 lần/tuần hoặc không đều đặn so với bình thường.
• Phân to, cứng hoặc quá lớn có thể làm nghẹt toilet.
• Trẻ khó chịu và căng thẳng mỗi khi đi tiêu.
• Phân cứng kèm theo việc gắng sức rặn gây chảy máu hậu môn.
• Trẻ đã từng bị táo bón hoặc có tiền sử đau và chảy máu do phân cứng gây nứt hậu môn.

Nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón

Táo bón ở trẻ em thường do hai nhóm nguyên nhân chính gây ra: nguyên nhân thực thể (khoảng 5%) và nguyên nhân chức năng (khoảng 95%).

1. Nguyên nhân thực thể

• Bệnh cường giáp: Bệnh này có thể làm giảm hoạt động của cơ ruột, dẫn đến tình trạng táo bón ở trẻ, kèm theo các triệu chứng khác.
• Bệnh phì đại tràng bẩm sinh: Trẻ mắc bệnh này thường có biểu hiện nhẹ cân, nôn mửa và đi tiêu phân nhỏ. Phẫu thuật sớm là cần thiết để tránh biến chứng nghiêm trọng như phình đại tràng nhiễm độc, thủng ruột hoặc sốc nhiễm trùng.
• Bệnh đái tháo đường: Táo bón cũng có thể xảy ra ở trẻ mắc bệnh đái tháo đường.
• Các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh: Những bệnh như bại não, chậm phát triển tâm thần, hoặc các bệnh lý cột sống cũng có thể là nguyên nhân gây táo bón ở trẻ.

2. Nguyên nhân chức năng

• Thói quen nhịn đi tiêu: Khi trẻ nhịn đi tiêu, phân sẽ trở nên cứng và to, gây khó khăn khi đi ngoài, dẫn đến táo bón kéo dài.
• Chuyển đổi chế độ ăn: Trẻ sơ sinh có thể bị táo bón khi bắt đầu ăn thức ăn đặc hoặc khi cai sữa mẹ, do sự thay đổi trong lượng nước cung cấp.
• Sử dụng sữa công thức: Một số loại sữa công thức chứa thành phần protein có thể làm cho phân của trẻ trở nên cứng và khó tiêu hóa.
• Thiếu nước: Khi cơ thể thiếu nước, nước từ phân sẽ bị hấp thụ lại, khiến phân trở nên cứng và khó đi tiêu.
• Chế độ ăn thiếu chất xơ: Thiếu hụt chất xơ từ rau củ quả trong chế độ ăn hàng ngày cũng là nguyên nhân phổ biến dẫn đến táo bón ở trẻ.

Cách nhận biết trẻ sơ sinh bị táo bón

Trẻ sơ sinh chưa thể biểu đạt cảm xúc hoặc khó chịu mà mình gặp phải, do đó, sự theo dõi kỹ lưỡng của phụ huynh là rất cần thiết. Nếu trẻ xuất hiện các dấu hiệu sau, cần lưu ý điều trị và đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu cần:

• Đi đại tiện ít hơn bình thường: Đối với trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi, tần suất đi đại tiện thường là 2 – 3 lần/ngày. Nếu trẻ bú sữa công thức, tần suất có thể ít hơn. Tuy nhiên, nếu trẻ chỉ đi đại tiện nhiều ngày 1 lần, phân cứng và gây đau, có thể đây là dấu hiệu của táo bón.
• Quấy khóc nhiều hơn: Táo bón khiến trẻ cảm thấy khó chịu, từ đó mất hứng thú với thức ăn và quấy khóc nhiều hơn do thức ăn chậm hoặc khó tiêu hóa trong dạ dày.
• Đầy bụng, khó tiêu: Trẻ bị táo bón thường có bụng căng chướng, sờ thấy phân cứng qua thành bụng, đây là dấu hiệu của tình trạng đầy bụng, khó tiêu.
• Phân cứng, vón cục: Phân của trẻ sơ sinh bình thường mềm, nhưng nếu phân vón cục, có màu xám, đen, khô thì có khả năng cao là trẻ đang bị táo bón.

Trẻ sơ sinh mắc táo bón có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau. Cha mẹ cần chú ý để phát hiện và xử lý kịp thời khi thấy trẻ có dấu hiệu bất thường.

Trẻ có thể gặp các triệu chứng như đau ở vùng bụng, biếng ăn, và cảm giác không thoải mái. Trẻ có thể trở nên khó chịu, dễ cáu gắt, và mất hứng thú với việc ăn uống, dẫn đến chậm phát triển thể chất và trí tuệ. Một số trẻ có cảm giác bồn chồn, khó chịu khi cần đi vệ sinh, và đôi khi có cảm giác buồn nôn.

Ngoài ra, trong một số trường hợp, trẻ có thể bị ngứa vùng hậu môn hoặc có máu tươi trong phân. Điều này có thể do phân cứng cọ xát gây ra các vết nứt xung quanh hậu môn, nếu không được xử lý kịp thời, có thể dẫn đến viêm nhiễm hoặc áp xe.

Trong những trường hợp nghiêm trọng, táo bón có thể dẫn đến tình trạng tắc ruột do cục phân lớn bị mắc kẹt trong trực tràng. Trẻ có thể gặp hiện tượng són phân, tức là phân dính vào quần, hoặc có chất nhầy lẫn trong phân. Bố mẹ cần nhận biết sớm các dấu hiệu này và đưa trẻ đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.

Đặc biệt, nếu trẻ phải cố gắng quá mức khi đi vệ sinh, điều này có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề như trĩ nội, trĩ ngoại, gây đau đớn và chảy máu.

Biện pháp khắc phục tình trạng táo bón ở trẻ sơ sinh

Táo bón ở trẻ sơ sinh thường không quá nghiêm trọng, nhưng nếu kéo dài có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Để giúp trẻ khắc phục tình trạng này, cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau:

Hình thành thói quen đi vệ sinh đúng giờ

Luyện tập thói quen đi vệ sinh đúng giờ cho trẻ không chỉ giúp giảm tình trạng táo bón mà còn tạo nền tảng cho thói quen tốt trong suốt cuộc đời. Hãy tập cho trẻ đi vệ sinh vào một thời điểm cố định mỗi ngày, đặc biệt là sau bữa sáng.

Massage bụng cho trẻ

Massage bụng hàng ngày sau bữa ăn có thể giúp kích thích tiêu hóa và nhu động ruột của trẻ, giúp đẩy phân ra ngoài dễ dàng hơn. Thực hiện massage nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ quanh rốn của trẻ để hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn.

Khuyến khích trẻ vận động

Vận động là yếu tố quan trọng giúp duy trì sức khỏe toàn diện và hỗ trợ hệ tiêu hóa. Đối với trẻ đã có khả năng vận động, hãy khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động phù hợp với độ tuổi để tăng cường sự linh hoạt và hỗ trợ tiêu hóa.

Đảm bảo trẻ uống đủ nước

Nước đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Hãy đảm bảo trẻ uống đủ nước hàng ngày, đồng thời bổ sung sữa và các loại nước ép trái cây để cung cấp đủ lượng nước cần thiết cho cơ thể.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Táo bón thường chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và có thể được giải quyết bằng cách chăm sóc đúng cách tại nhà. Tuy nhiên, nếu tình trạng táo bón kéo dài và trẻ xuất hiện các triệu chứng sau, bố mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được can thiệp kịp thời:

Táo bón kèm theo đau bụng kéo dài

Trẻ bị táo bón có thể xuất hiện vài cơn đau bụng nhẹ, do phân tích tụ trong đường ruột. Tuy nhiên, nếu trẻ đau bụng đột ngột, dữ dội và kéo dài, không thuyên giảm, có thể đây là dấu hiệu của các biến chứng nghiêm trọng như thủng ruột, tắc ruột, viêm tụy, viêm ruột thừa, hoặc thiếu máu cục bộ do tắc nghẽn lưu lượng máu đến ruột. Lúc này, việc đưa trẻ đến cơ sở y tế là cần thiết.

Táo bón kèm theo nôn

Nếu trẻ bị táo bón và kèm theo hiện tượng nôn, điều này có thể là do khối phân lớn, cứng bị chèn chặt trong đại tràng, gây nguy hiểm. Đây là tình trạng cần được can thiệp y tế ngay lập tức.

Táo bón kèm theo đầy hơi

Đau bụng và đầy hơi có thể là dấu hiệu của tắc ruột, bệnh lý dạ dày hoặc sự phát triển quá mức của vi khuẩn gây hại trong đường ruột (SIBO). Nếu trẻ có biểu hiện này, cần đưa trẻ đi khám ngay.

Táo bón kèm theo phân lẫn máu

Nếu sau khi đi đại tiện, bố mẹ thấy phân của trẻ có màu đen hắc ín, phân lẫn máu, hoặc giấy lau có vệt máu đỏ tươi, đây có thể là dấu hiệu của vết nứt hậu môn, bệnh loét dạ dày, bệnh Crohn hoặc các bệnh lý ung thư ruột kết, ung thư hậu môn. Trẻ cần được thăm khám và điều trị ngay.

Táo bón có thể trở nên nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của trẻ. Vì vậy, khi thấy trẻ có các triệu chứng trên, hãy nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.