Trẻ sơ sinh bị tiêu chảy lí do là gì và những cách phòng ngừa?

Tiêu chảy ở trẻ sơ sinh là gì? Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng tiêu chảy ở trẻ sơ sinh?

Tiêu chảy (diarrhea) là một hiện tượng phổ biến ở trẻ sơ sinh, được nhận biết qua việc trẻ đi ngoài phân lỏng ít nhất 3 lần trong ngày.

Nguyên nhân chính dẫn đến tiêu chảy thường liên quan đến nhiễm khuẩn, đây là tình trạng phổ biến do sự mất cân bằng giữa vi khuẩn có lợi và có hại trong đường ruột.

Trong số các tác nhân gây bệnh, virus được coi là nguyên nhân hàng đầu gây ra tiêu chảy ở trẻ. Một số loại virus như rotavirus, vi khuẩn salmonella, và ký sinh trùng giardia thường là thủ phạm gây bệnh. Tại Việt Nam, trong số các trẻ nhập viện vì tiêu chảy cấp, một tỷ lệ lớn bị nhiễm virus rota. Bên cạnh tình trạng đi ngoài phân lỏng, các triệu chứng của nhiễm trùng đường tiêu hóa do virus có thể bao gồm nôn mửa, đau bụng, nhức đầu và sốt.

Ngoài ra, các yếu tố như dị ứng hoặc phản ứng với sữa mẹ cũng có thể gây ra tiêu chảy, thường xuất hiện đột ngột với các triệu chứng như nôn mửa, và có thể tự giảm sau 24 giờ nếu được xử lý kịp thời.

Phân loại các dạng tiêu chảy ở trẻ sơ sinh 

Theo Tổ chức Tiêu hóa Thế giới (World Gastroenterology Organisation), tiêu chảy ở trẻ sơ sinh, biểu hiện qua việc đi tiêu phân lỏng hoặc phân lợn cợn trong khoảng 14 ngày, có thể được chia thành các dạng sau:

• Tiêu chảy do kích thích bài tiết: Loại tiêu chảy này xảy ra do sự tăng bài tiết hoặc do không dung nạp một số chất. Độc tố từ khuẩn tả là một ví dụ, khi nó kích thích bài tiết ion âm, đặc biệt là ion clorua. Tình trạng tiêu chảy này vẫn có thể tiếp diễn ngay cả khi trẻ không ăn uống.
• Tiêu chảy thẩm thấu: Xảy ra khi ruột hấp thụ quá nhiều nước hoặc khi hệ tiêu hóa hoạt động không hiệu quả, như trong trường hợp mắc bệnh tụy hoặc bệnh Coeliac. Một số thuốc nhuận tràng cũng có thể gây ra loại tiêu chảy này bằng cách kéo nước vào ruột để làm dịu chứng táo bón.
• Tiêu chảy rỉ mủ: Đây là dạng tiêu chảy trong phân có lẫn máu và mủ. Thường do các bệnh viêm ruột như Crohn, viêm loét đại tràng hoặc nhiễm trùng đường ruột nghiêm trọng như E.coli gây ra.
• Kiết lỵ: Kiết lỵ là tình trạng tiêu chảy kèm theo máu trong phân, thường là dấu hiệu cho thấy mô ruột bị tổn thương do sự xâm lấn của các vi khuẩn hoặc ký sinh trùng như Shigella, Entamoeba histolytica, và Salmonella.

Khi trẻ sơ sinh bị tiêu chảy, thường sẽ có các biểu hiện như mệt mỏi, bỏ bú, đi ngoài nhiều lần với phân lỏng màu vàng hoặc xanh, đôi khi có lẫn máu. Mất nước là một trong những biểu hiện đáng lo ngại nhất khi trẻ bị tiêu chảy và có thể nhận biết qua các mức độ sau:

Mất nước nhẹ:

• Miệng và mắt khô, khóc ít hoặc không có nước mắt.
• Đi tiểu ít hơn bình thường.
• Trẻ mệt mỏi, dễ quấy khóc.

Mất nước vừa:

• Da khô.
• Mắt trũng xuống.
• Trẻ trở nên lờ đờ hoặc ít phản ứng hơn.

Mất nước nặng:

• Thóp trũng, da mất tính đàn hồi.
• Trẻ không đi tiểu trong khoảng 6 giờ.
• Trẻ có biểu hiện lờ đờ nghiêm trọng, có nguy cơ hôn mê hoặc bất tỉnh.
• Mạch đập nhanh, huyết áp giảm.

Theo chuyên gia, nếu tình trạng tiêu chảy kéo dài dưới 2 tuần, có thể trẻ đang gặp phải tiêu chảy cấp. Đây là một tình trạng nguy hiểm, với các triệu chứng chính như tiêu chảy, nôn mửa, mất nước, và rối loạn điện giải. Nếu không được can thiệp kịp thời, có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng.

Biến chứng của tiêu chảy sơ sinh

Tiêu chảy ở trẻ sơ sinh, đặc biệt ở thể nhẹ, có thể được điều trị và theo dõi tại nhà. Tuy nhiên, do chưa hiểu rõ về bệnh, một số phụ huynh đã áp dụng các phương pháp điều trị sai lầm, khiến tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, đặc biệt là khi trẻ bị tiêu chảy cấp.

Theo chuyên gia từ Trung tâm Dinh dưỡng – Y học Vận động Nutrihome miền Bắc, khi trẻ bị tiêu chảy, vi khuẩn, virus hoặc độc tố của chúng có thể gây tổn thương màng ruột, dẫn đến thiếu enzym chuyển hóa đường lactose. Lactose không được chuyển hóa sẽ tích tụ trong ruột và không được dung nạp. Hơn nữa, một số phụ huynh có quan niệm sai lầm rằng bé bị tiêu chảy cần kiêng ăn, điều này làm chậm quá trình hồi phục niêm mạc ruột, góp phần dẫn đến suy dinh dưỡng.

Suy dinh dưỡng và tiêu chảy tạo thành một vòng xoắn bệnh lý, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa của trẻ, làm trẻ biếng ăn, giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng, từ đó ảnh hưởng đến sự phát triển, tầm vóc, và trí tuệ của trẻ.